1. Tôi không có nhiều dịp lên thăm Pleiku. Nhưng trong những lần tôi tới nơi đây, thành phố duyên dáng miền Cao nguyên này luôn để lại trong tôi những ấn tượng. Nhưng ấn tượng đầu tiên lại bắt đầu từ một…bài thơ, bài Còn một chút gì để nhớ của người bạn tôi-cố thi sĩ Vũ Hữu Định. Pleiku nên cảm ơn Vũ Hữu Định, vì không phải thành phố nào trên đất nước này cũng nhận được một bài thơ hay, một bài thơ dễ thương đến thế, mà để đời đến thế như bài thơ nhỏ của Vũ Hữu Định.
Đúng là Pleiku phải bắt đầu từ “Phố núi cao phố núi đầy sương/phố núi cây xanh trời thấp thật buồn”. Một vẻ gì mơ hồ, lặng lẽ, khiêm nhường, nhưng hàm chứa đủ nét đẹp tiềm ẩn cuốn hút khách phương xa.
Anh khách lạ đi lên đi xuống
May mà có em đời còn dễ thương
May mà có em đời còn dễ thương
Anh đi lên đi xuống chỉ vì có gì đó buộc anh không thể bỏ qua, không thể lơ đãng, dù chưa thể cắt nghĩa. Còn “em” ở đây chính là Pleiku đó, đúng như đoạn thơ sau này trong bài thơ:
Em Pleiku má đỏ môi hồng
Ở đây buổi chiều quanh năm mùa đông
Nên mắt em ướt và tóc em ướt
Da em mềm như mây chiều trong
Ở đây buổi chiều quanh năm mùa đông
Nên mắt em ướt và tóc em ướt
Da em mềm như mây chiều trong
Em là thành phố, mà thành phố cũng là em, bài thơ vừa mờ sương vừa trong trẻo, như Pleiku buổi chiều và Pleiku tắm trong màu nắng sáng.
Với tôi, cùng với bài thơ Vũ Hữu Định, Pleiku chính là thành phố thơ ca. Không hẳn thành phố nào sản sinh nhiều thi sĩ thật nổi tiếng thì mới được gọi là thành phố thơ ca. Vẻ đẹp thơ ca luôn là vẻ đẹp chìm ẩn, mà Pleiku lại có đúng vẻ đẹp ấy.
2. Tôi cũng đã có dịp tới thăm nhiều thành phố, trong nước mình và ở nước người. Mỗi thành phố đều thể hiện một phong cách riêng, có một danh hiệu riêng và đều chào đón khách phương xa theo đúng bản sắc của mình với những slogan riêng.
Pleiku không ngoại lệ. Nhưng vì sao, khi tới Pleiku, du khách có cảm giác lạ? Dường như, thành phố này “lạnh” bên ngoài, mà nóng ấm bên trong. Không vồ vập, không đưa ra những đặc trưng thu hút, nhưng Pleiku như cô gái nhà lành, nhu mì ít nói, cứ nhẹ nhàng đưa du khách đi từ ngạc nhiên này tới cảm tình khác. Đó là cung cách của một thành phố thân thiện.
Nếu nói tới thân thiện, người ta nghĩ ngay tới những lời chào mời vồn vã, những khoe sắc khoe danh ngay từ cửa ngõ thành phố, thì Pleiku không phải như vậy. Ngay từ ngã ba vào thành phố, ta có một cảm giác nơi này thư thái hơn cả du khách. Cứ “chầm chậm tới mình” (thơ Trúc Thông), thành phố trôi lơ đãng như mây bay, như sương phủ, càng vào sâu trong lòng thành phố, càng có cảm giác “núi trong lòng thành phố” như một bài hát về Đà Nẵng. Nhưng Pleiku mới chính là nơi núi cư ngụ ngay trong lòng thành phố, mặc dù núi ở đây cũng không phô trương, núi chìm ẩn như chính thành phố của mình.
Tôi yêu những thành phố thân thiện, và sự thân thiện ấy, phải bắt đầu từ sự kiệm lời. Pleiku là thành phố ít nói, có lẽ là ít nói nhất trong những thành phố miền Trung của Việt Nam. Tiếng động do xe cộ gây ra là một chuyện, còn ít nói lại là chuyện khác. Không quá niềm nở, nhưng Pleiku đón du khách với một thoáng mừng vui nào đó, mà Vũ Hữu Định đã kịp nhận ra ngay:
Nên mắt em ướt và tóc em ướt
Da em mềm như mây chiều trong
Da em mềm như mây chiều trong
Đầy cảm xúc, phải không ạ ?
Bây giờ trên thế giới đang có phong trào xây dựng những thành phố thông minh. Đó là điều cần thiết. Nhưng thế giới vẫn biết, như một định luật toán về sự bất toàn, còn những gì nữa bên ngoài sự thông minh. Và đó là tiền đề để những ý tưởng về “thành phố cảm xúc” ra đời.
Tôi nhớ bản nhạc Phạm Duy phổ bài thơ Còn một chút gì để nhớ của Vũ Hữu Định. Tôi nhớ những bức tranh của cố họa sĩ lão thành Nguyễn Thế Vinh vẽ những cô gái Bahnar ở Gia Lai đang giã gạo hay làm những việc lao động bình dị hàng ngày. Cả nhạc, thơ và hội họa về Pleiku-Gia Lai, những tác phẩm ấy đều tràn đầy cảm xúc. Chỉ cần nhớ tới Pleiku, là trong ta lại bồi hồi. Đó là cảm xúc mà một thành phố trao cho con người. Nó như mùi hoa dã quỳ thơm thoảng dẫn dắt ta về những ảnh hình mơ hồ nhưng sâu thẳm. Nó như những cây thông cổ thụ-người chủ nhà giản dị mà thơm nồng hậu- khi đón khách tới thăm nhà mình. Nó như một người bạn cũ của tôi-anh Giáp-dù đau yếu nhưng giọng nói vẫn không nguôi ân tình. Chúng ta có cần nhiều lắm trong cuộc đời mình không? Tôi nghĩ, chỉ cần bấy nhiêu xúc cảm, bấy nhiêu ân tình ấy là đủ cho chúng ta sống một cách đầy nâng niu trân trọng với cuộc đời này.
